خصوصیات پنبه

خصوصیات گیاهی: پنبه گونه های وحشی زیاید دارد که همگی به جنس Gossypium تعلق دارد . بنظر می رسد که منشأ تمام گونه ها از آفریقای استوائی باشد .

قابلیت شستشو ،‌دوام ، استحکام (‌هنگام خشک و تر بودن ) ،‌قابلیت هدایت بخار آب ، دوام شیمیایی ، نرمی ، قابلیت انعطاف و سهولت آب رفتن یا تجمع اولیه از خصوصیات الیاف پنبه می باشد .

بیشتر ارقام زراعی از گونه G.hirsutum می باشد .

پنبه گیاهی است ذاتاً چند ساله که بصورت گیاهی یکساله مورد زراعت قرار می گیرد .

پنبه دارای ریشه مستقیمی است که به سرعت زیادی به اعماق خاک نفوذ می کند .

میوه بصورت کپسول یا غوزه است .

سازگاری: پنبه گیاهی است گرما دوست که به هوای گرم و یک فصل رشد بدون یخبندان حداقل ۲۰۰ روزه محتاج است . پنبه به آفتاب فراوان نیاز دارد . کمبود نور موجب افزایش رشد سبزینه ای و نقصان تولید غوزه می شود .

ارقام: بیشتر ارقامی که امروزه در جهان کاشته می شود به گونه G.hirsutum تعلق دارد .

تناوب زراعی: پنبه به عنوان اولین محصول وجینی پس از گیاهان علوفه ای چند ساله ،‌کود سبز و یا کود حیوانی فراوان ( ۳۰ الی ۵۰ تن در هکتار ) قرار می گیرد .

پنبه از محصولاتی است که می توان آن را طی چند سال مداوم در یک زمین کاشت بدون آنکه عملکرد آن نقصان یابد .

مثالهایی از تناوب پنبه عبارتند از :‌

یونجه ـ پنبه ـ ذرت ـ گندم ـ آیش

کود سبز ( خلر ، منداب ، شنبلیله ، لوبیا روغنی و یا شبدر ) ، پنبه ـ حبوبات ـ گندم

کود سبز ( خلر ، چاودار، ماشک ) ، پنبه

پنبه ـ آیش ـ گندم

پنبه ـ آیش

کود شیمیایی: تولید هر تن وش ( دانه همراه با الیاف ) موجب خروج ۳۲ تا ۴۶ کیلو ازت ،‌۱۲ تا ۱۵ اکسید فسفر ، ۳۲ تا ۴۳ کیلو اکسید پتاسیم ، ۳۰ الی ۴۰ کیلو اکسید کلسیم (cao) و ۸ تا ۱۰ کیلو منیزیوم (Mgo) از زمین می گردد . بطور معمول ۹۰ الی ۱۵۰ کیلو ازت ، ۹۰ تا ۱۲۰ کیلو فسفر و در صورت کمبود پتاسیم ۵۰ تا ۶۰ کیلو اکسید پتاسیم در هکتار بکار می برند .

تاریخ کاشت: حداقل درجه حرارت برای جوانه زدن بذر پنبه حدود ۱۵ درجه سانتی گراد می باشد . بهترین درجه حرارت برای جوانه زدن و رشد گیاهچه پنبه حدود ۳۴ درجه سانتی گراد است .

میانگین درجه حرارت شبانه روزی هوا به حداقل ۱۵ درجه سانتی گراد رسیده .

روش کاشت: بذر سالم پنبه می تواند تا ۱۱ سال قوه نامیه خود را حفظ نماید مشروط بر آنکه در شرایط مساعدی نگهداری شود .

چنانچه درصد جوانه زدن بذری از ۸۰ درصد کمتر باشد بایستی از کشت آن خودداری شود .

مساله دیگر در کشت پنبه وجود کرک روی پنبه دانه است . کرک نه تنها بر کار دستگاه ردیف کار ایجاد اختلال می نماید بلکه در جذب آب دخالت نموده و جوانه زدن را به تأخیر می اندازد .

برای کرک زدائی می توان از وسایل مکانیکی سانیده استفاده نمود .

اما مواد شیمیایی ماند اسید سولفوریک ( فرو بردن بذر در محلول ۱ نرمال اسید برای ۱۰ تا ۱۵ دقیقه و سپس شستن کامل و خشک کردن بذر ) و یا قرار دادن پنبه دانه تحت تأثیر بخار اسید کلریدریک نتیجه بهتر و کامل تری می دهد و کرکها بهتر حذف می کند .

کنترل علفهای هرز: پنبه به علف کشهای هرونی بسیار حساس است . علف کشی مانند تریفلورالین را می توان قبل از کاشت با خاک مخلوط نمود . این علف کش اثر بقائی داشته و بذر علفهای هرز را در مرحله جوانه زدن تا ۲ الی ۳ ماه پس از سبز شدن محصول کنترل می کند بدون اینکه بر پنبه اثر نامطلوبی گذارد .

آفات و امراض: کرم خاردار پنبه ، کرم غوزه پنبه ، کرم برگخوار پنبه ، کرم ساقه خوار پنبه ، عسلک پنبه ، تریپس زرد پنبه ، سن سبز پنبه ، سنگ تخم پنبه ، کنه تار عنکبوتی و کک پنبه را نام برد .

کرم خاردار پنبه با نام علمی Earias insulana از مهمترین آفات پنبه در ایران محسوب می شود .

کرم خاردار به رنگهای قهوه ای ، زرد یا سبز زیتونی و گاهی خاکی دیده می شود . بر روی حلقه های پشتی بدن لارو برآمدگی های گوشتی خار مانند دیده می شود . این کرم از اوایل فصل به غنچه های جوان حمله و از طریق تغذیه آنها را سوراخ کرده و باعث ریزش گلها و غوزه های جوان می گردد . غوزه های مسن مقاومت نشان داده و ریزش نمی یابد .

و نیز مبارزه شیمیایی با سمومی مانند گوزاتیون یا سوین امکان پذیر است .

کرم غوزه پنبه با نام علمی Heliothis obsoleta علاوه بر پنبه به بسیاری محصولات دیگر نیز حمله می کند . خسارت توسط لاروهائی بعمل می آید که طول آنها به ۴۰ میلیمتر می رسد و رنگ بدن آنها از سبز تا سیاه متفاوت و روی پشت آنها چهار ردیف نوار تیره مشاهده می شود . لاروهای جوان ابتدا از پارانشیم برگ تغذیه و سپس به غنچه ، گل و غوزه حمله و غوزه ها را سوراخ می کند .

کرم برگخوار پنبه با نام علمی Spodoptera littoralis عمومی است که به پنبه خسارت وارد می سازد .

طول لارو کامل به ۴۰ میلیمتر می رسد و رنگ آن از زرد مایل به سبز تا سیاه مایل به خاکستری با نقطه های سیاه تغییر می کند . در روی سینه و شکم لارو خطوط طولی سبز مایل به زرد و در طرفین بدن نوار پهن موج دار به رنگ زرد تیره مشاهده می شود .

مبارزه زراعی علیه کرم برگخوار پنبه با جمع آوری بقایای محصول ، انهدام علفهای هرز و شخم عمیق پس از برداشت محصول می باشد . مبارزه شیمیایی با سمومی مانند دیپترکس ، سوین و گوزاتیون توصیه شده است .

کرم ساقه خوار پنبه بنام علمی Platuedra vilella کرمی کوچک به طول ۷ تا ۱۱ میلیمتر است که در ابتدای جوانی از جوانه های پنبه تغذیه و سپس از راس ساقه به داخل آن نفوذ و دالانی طولی به طول ۵ تا ۸ سانتی متر بوجود می آورد . شدت خسارت این آفت با گذشت فصل و چوبی شدن ساقه ها کاهش می یابد .

عسلک پنبه با نام علمی Bemisia tabaci شته ای است که به بسیاری گیاهان زراعی حمله می کند . این شته از طریق مکیدن شیره پرورده از آوند آبکشی سبب ضعف بوته ها گشته و با ترشحات خود سبب بهم چسبیدگی الیاف و نیز توسعه قارچها می گردد . خسارت اخیر موجب افت کیفیت محصول می شود . برای مبارزه شیمیایی ممکن است از سموم تیودان ، دیمیکرون و یا پرفکتیون استفاده نمود .

تریپس زرد پنبه با نام علمی Thrips flavus حشره زرد کوچکی است که بسرعت از بوته ای به بوته دیگر انتقال و به جوانه ها ، برگها و غوزه های جوان حمله و در سطح زیرین برگ ایجاد لکه های نقره ای می کند .

برای مبارزه با این آفت ممکن است از سموم فسفره استفاده بعمل آورد .

سنک تخم پنبه با نام علمی Oxycarenus hylipennis حشره کوچکی به طول ۴ تا ۵ میلیمتر است که از لپه دانه های رسیده تغذیه می کند . برداشت زودهنگام محصول جهت پیش گیری از تخم ریزی حشره بر روی دانه ها موثر است . کنترل شیمیایی علیه سایر آفات بر کنترل سنک تخم پنبه نیز موثر واقع می شود .

عامل بیماری بوته میری پنبه قارچی است بنام Fusarium oxusporum  که به بافت آوندی ریشه حمله و انتقال آب را مختلف می نماید .

ریزش برگهای مسن در اثر حمله این قارچ تسریع گشته و پژمردگی بوته در ارقام حساس مشاهده می گردد .

ظاهراً ارقام استونویل ، کوکروامپایر به این بیماری مقاوم و ارقام آکالا و دلتا پاین ۱۵ به این بیماری حساسند .

بیماری پژمردگی پنبه توسط قارچ Verticillium dahliae ایجاد می شود .بارزترین نشانه بیماری زرد شدن حاشیه برگها و فواصل رگبرهاست .

انتقال آب در اثر توسعه بیماری دچار اختلال شده و گیاه دچار پژمردگی می گردد . مبارزه بااین بیماری از طریق عملیات معمول بهداشتی ،‌ضد عفونی بذر با قارچ کشها و استفاده از ارقام مقاوم بعمل می آید . ظاهراً رقم ساحل مقاومت نسبی به این بیماری دارد .

بیماری ساق سیاه پنبه توسط یک نوع باکتری بنام Manthomonas malvacearum ایجاد می شود . حمله این باکتری سبب پوسیدگی و سوختگی ساقه و طوقه پنبه می شود . بدنبال توسعه بیماری ساقه ها خشک و یا ضعیف شده و در اثر باد و وزن بوته می شکند . عملیات بهداشتی ، ضد عفونی بذر و استفاده از ارقام مقاوم برای کنترل این بیماری توصیه شده است .

بیماری مرگ گیاهچه پنبه توسط قارچ ساپروفیت Rihizoctonia Solani ایجاد شده و در اوایل دوره رشد به پنبه آسیب می رساند . گاهی گیاهچه قبل از سبز شدن دچار بیماری گشته و در زیر خاک از بین می رود . مبارزه با این قارچ از طریق تأمین شرایط مناسب برای تسریع در سبز شدن بذر و نیز انتخاب ارقام مقاوم انجام پذیر است .

موارد استفاده: کنجاله پنبه دانه ۳۳ الی ۴۳ درصد پروتئین دارد و بعنوان مکمل پروتئین در جیره دام مصرف می شود .