دریاها و اقیانوس‌ها

کلیاتی درباره دریاها و اقیانوس‌ها:

زمین سیاره آب است. پوسته زمین بیش از 4 میلیارد سال پیش به حالت جامد درآمده است و سپس در اثر آتشفشان، آب از درون زمین استخراج و در حوزه‌های اقیانوسی جمع شده است. تقریبا 71% سطح زمین با آب اقیانوس‌ها پوشیده شده است و عمق متوسط اقیانوس‌ها حدود 3730 متر است. در موقعیت های گوناگون، تنها بخش اندکی از آب زمین در جو موجود است و آب در دریاچه‌ها و پوشش‌های یخ باقی می‌ماند. تقریبا تمام‌ آب در اقیانوس، که تأثیر عظیمی در زندگی ما دارد، باقی می‌ماند.
با این تعریف چنین به نظر می‌رسد که اگر قرار باشد نام با مسمائی برای سیاره خود انتخاب نمائیم، «کره‌آبی» خیلی مناسبتر است تا کره خاکی یا کره زمین.
از 510 میلیون کیلومتر مربع مساحت کل زمین، بیش از 361 میلیون کیلومتر مربع آنرا آب پوشانیده است. هممانطورکه در بالا هم ذکرشد 71% سطح زمین را دریاها و اقیانوس ها تشکیل داده‌اند و 29% بقیه را که معادل 149 میلیون کیلومتر مربع می‌باشد خشکی‌ها یا قاره ها اشغال کرده‌اند. صرفنظر از آبی که در داخل خلل‌و‌فرج سنگ‌های رسوبی موجود است، 97% از آب آزاد موجود در سیاره زمین را اقیانوس‌ها دربر‌گرفته‌اند. مقدار عظیم ولی ناشناخته‌ای از آب هم درون سنگ‌ها و مواد تشکیل دهنده گوشته وجود دارد که در ترکیب سیلیکاتهای مختلف به کار رفته است.
همانطور‌که می دانیم پهنه‌های وسیع آب را با نام‌های دریا و اقیانوس از هم تفکیک می‌کنند. اقیانوس به پهنه بسیار وسیعی از آب ها اطلاق می‌گردد که در عین حال باید دارای تمام اختصاصات زیر باشد:
-وسعت فوق العاده
-عمق متوسط زیاد
-داشتن ارتباط وسیع با یکدیگر، چه در سطح و چه در عمق
-سواحل متشکل از توده خشکی‌های متعلق به قاره های مختلف.

با در نظر گرفتن شرایط فوق در عصر حاضر فقط 3 اقیانوس می‌توان در سطح زمین تشخیص داد:
1-اقیانوس آرام یا کبیر با وسعت 180 میلیون کیلومتر مربع
2-اقیانوس اطلس با وسعت 106 میلیون کیلومتر مربع
3-اقیانوس هند با وسعت 75 میلیون کیلومتر مربع
دریاها با وسعتی خیلی کمتر، هرگز نمی‌توانند هر 4 خصوصیات فوق را که برای اقیانوس‌ها ذکر گردید، تواماداشته باشند. به عنوان مثال آنچه را که سابقا اقیانوس منجمد شمالی می‌نامیدند، جدیدا دریای قطب شمال نامگذاری کرده‌اند، زیرا این دریا علیرغم وسعت زیاد(14 میلیون کیلومتر مربع)، عمق زیاد و این حقیقت که سواحل آن با قاره‌های اروپا، آسیا و امریکا مجاورت دارد، به خوبی و با ابعاد کافی با اقیانوس اطلس و به خصوص با اقیانوس کبیر، ارتباط ندارد.

انواع دریاها
از دیدگاه جغرافیایی، درمیان دریاها، انواع مختلفی می‌توان تشخیص داد:
1- دریاهای کناری یا حاشیه‌ای:
این نوع دریاها در کناره‌ها و حواشی اقیانوسها قرار دارند و به علت ارتباط کافی با آنها، کم و بیش در تغییرات و تحولات کلی که اقیانوس‌ها متحمل می شوند شرکت می کنند، مانند دریای مانش، دریای عمان، دریای برینگ و غیره...  2- دریاهای مدیترانه‌ای:
این گونه دریاها خیلی بیشتر و عمیق تر از دریاهای نوع اول در خشکی‌ها فرورفته و محاط شده اند. این دریاها گاهی نیز بین خشکی‌های یک قاره و یک مجمع الجزایر محدودمی شوند.
ارتباط اینگونه دریاها با اقیانوس از طریق یک یا چند تنگه باریک با عمقی خیلی کمتر از عمق دریا، انجام می‌گیرد، مانند دریای ژاپن و غیره...

2- دریاهای مدیترانه‌ای:
این گونه دریاها خیلی بیشتر و عمیق تر از دریاهای نوع اول در خشکی‌ها فرورفته و محاط شده اند. این دریاها گاهی نیز بین خشکی‌های یک قاره و یک مجمع الجزایر محدودمی شوند.
ارتباط اینگونه دریاها با اقیانوس از طریق یک یا چند تنگه باریک با عمقی خیلی کمتر از عمق دریا، انجام می‌گیرد، مانند دریای ژاپن و غیره...